1. Khai bút đầu năm là gì?
Khai bút đầu năm hay khai bút đầu xuân là tập tục truyền thống nhằm mong cầu năm học mới suôn sẻ. Khai bút đầu năm được coi như một cách kế thừa truyền thống và giáo dục thế hệ mai sau về tinh thần hiếu học, chăm chỉ cũng như không ngừng vươn lên dù có khó khăn của ông cha ta.
Có thể thấy, dịp đầu năm mới không chỉ là khoảng thời gian để mọi người vui vẻ bên gia đình, tận hưởng những khoảnh khắc hạnh phúc mà nó còn là khoảng thời gian được rất nhiều người lựa chọn để khai bút đầu xuân với mong muốn sẽ có một năm mới thuận lợi, hanh thông và vạn sự như ý. Chữ đầu năm mới thường thể hiện những lời chúc an lành, hạnh phúc đồng thời nó cũng phản ánh sự tôn trọng của người viết với câu chữ, và sự nghiệp học hành.
Theo tương truyền tục khai bút đầu năm xuất hiện lần đầu vào khoảng thế kỷ thứ XIII, tục lệ đẹp đẽ này gắn liền với người nhà giáo kỳ cựu Chu Văn An – Người từng đỗ Thái học sinh nhưng không ra làm quan, mà về lại Chí Linh (nay là Hải Dương) để dạy học. Khi học sinh đến thăm thầy, ông thường tự tay viết tặng một chữ viết.
2. Ý nghĩa của khai bút đầu năm
Từ xưa, tục khai bút đầu năm chỉ thường được các bậc học sĩ, học giả thực hiện. Sau Giao thừa, tức vào thời khắc đầu tiên của năm mới; họ sẽ đốt lư trầm bên bàn viết và cầm bút thành tâm thảo những câu đối hay; những nét chữ có ý nghĩa gửi gắm ước nguyện tốt đẹp lên giấy hồng điều hoặc giấy hoa tiên.
Người Việt xưa quan niệm cây bút chính là công cụ gắn bó giữa đời sống trí tuệ và tâm hồn. Tục khai bút tượng trưng cho may mắn, thành công trong học tập và sự nghiệp kinh doanh. Trong mỗi dịp năm mới, giới văn sĩ trí thức, học sinh, những người theo nghề viết lách, … thường rất coi trọng phong tục này. Đồng thời, phong tục khai bút đầu năm không chỉ là thể hiện sự trân trọng với các giá trị văn hóa truyền thống, mà còn có tác dụng thúc đẩy tinh thần ham học, tôn sư trọng đạo của dân tộc cho con đời sau.
3. Đầu năm viết gì để cả năm may mắn, thuận lợi, học hành tiến bộ?
Việc khai bút cần thuận lợi, suôn sẻ thì mới có ý nghĩa khiến mọi việc năm mới sẽ hanh thông, thành công. Vì vậy, các ông đồ, nhà nho văn hay chữ tốt đã có sẵn những câu đối hay, những chữ có ý nghĩa tốt lành, may mắn, thành đạt cho năm mới, để có người xin là chữ tuôn ra như rồng bay, phượng múa trên giấy đỏ.
Bây giờ tập tục khai bút đầu xuân có khác xưa, có cả những lễ hội khai bút để đông đảo học sinh, sinh viên, người dân tham dự. Ngoài những câu đối hay có thể là những câu thơ, danh ngôn, lời chúc, … có ý nghĩa, gửi gắm ước vọng, may mắn năm mới để tặng người thân, bạn bè, hay cho chính mình …
Trong thời điểm hiện tại, khi mà mạng xã hội trở nên quá quen thuộc với mọi người, một điều rất thú vị là có cả khai bút online hiện đại, trẻ trung thu hút học sinh, sinh viên tận dụng không gian ảo để post (đăng bài) lên mạng khoe nét chữ khai bút đầu năm mới. Khai bút online có thể một status chúc mừng năm mới, tâm ý mong cầu, ước nguyện thành đạt, cầu may mắn. … Chính vì vậy mới cần chuẩn bị tốt những dòng chữ đầu tiên trong năm mới.
Câu đối:
– “Xuân an khang đức tài như ý
Niên thịnh vượng phúc thọ vô biên”
– “Tân niên, tân phúc, tân phú quý
Tấn tài, tấn lộc, tấn bình an”
– “Tết trong nhà, Tết ra ngoài phố
Lộc trên trời, lộc xuống nhân gian”
– “Xuân sang cội phúc sinh nhành lộc/ Tết về cây đức trổ thêm hoa”
-“Mai vàng nở rộ mừng năm mới/ Đào hồng khoe sắc đón xuân sang”
– “Tân niên, tân phúc, tân phú quý/ Tấn tài, tấn lộc, tấn bình an”
– Tết trong nhà, Tết ra ngoài phố/ Lộc trên trời, lộc xuống nhân gian”
– “Xuân an khang đức tài như ý/ Niên thịnh vượng phúc thọ vô biên”
– “Niên niên như ý xuân/ Tuế tuế bình an nhật” (Năm năm xuân như ý / Tuổi tuổi ngày bình an).
– “Môn đa khách đáo thiên tài đáo/ Gia hữu nhân lai vạn vật lai” (Cửa nhiều khách đến nhiều tiền đến / Nhà có người vào lắm vật vào).
– “Thiên tăng tuế nguyệt, niên tăng thọ/ Xuân mãn càn khôn, phúc mãn đường” (Trời thêm năm tháng, tuổi thêm thọ / Xuân khắp đất trời, phúc khắp nhà).
– “Phúc sinh lễ nghĩa gia đường thịnh/ Lộc tiến vinh hoa phú quý xuân” (Phúc đem lễ nghĩa trong nhà thịnh / Lộc nảy vinh hoa phú quý xuân).
– “Nhập môn tân thị kinh luân khách/ Mãn tọa dai đồng cẩm tú nhân” (Vào cửa toàn khách kinh luân / Ngồi chơi toàn người cẩm tú).
Câu chúc Tết: Vạn sự như ý; An khang thịnh vượng; Đại phú đại quý; Phát tài phát lộc; Công thành danh toại; Phúc lộc an khang; Ngũ phúc lâm môn; Tấn tài tấn lộc; Đức tài như ý; Vạn cát an khang; Lộc tài vượng tiến, …
Danh ngôn:
– “Bạn không cần một năm mới để thay đổi. Bạn chỉ cần một ngày thứ hai. Hãy thực hiện những thay đổi cuộc đời mình trong tuần lễ này.”
– “Hôm qua tôi tài ba, nên tôi muốn thay đổi thế giới, Hôm nay tôi hiểu biết, vì thế tôi đang thay đổi chính mình” – Rumi
-“Ngày mà Thượng đế tạo ra hi vọng có lẽ cùng một ngày ngài tạo ra mùa Xuân” – Bern Williams
– “Mục tiêu của năm mới không phải là chúng ta cần có một năm mới. Cái chính là ta phải có một tâm hồn mới” – G. K. Chesterton
Tục ngữ: Ví dụ như “Công thành danh toại” – Dành cho người đã có sự nghiệp đang phấn đấu thêm, mong cầu thành công.
4. Hình thức khai bút đầu năm
Thời điểm thích hợp nhất để tiến hành tục khai bút là từ sau giao thừa cho đến ngày mùng 5 Tết. Vì vậy, chỉ cần từ ngày mùng 1 đến trước khi đi học hoặc đi làm trở lại; các bạn có thể lựa chọn giờ hoàng đạo trong ngày để làm lễ khai bút. Nhiều ông đồ cho chữ thường chọn những từ, câu tục ngữ, danh ngôn, câu đối có ý nghĩa hay. Gửi gắm những thông điệp tốt đẹp, niềm tin và ước vọng vào cuộc sống. Những câu chữ đó sẽ đem lại sự lạc quan, niềm vui cho người xin chữ trong dịp năm mới. Ngoài ra, đó còn có thể là dòng chữ ghi họ tên, tuổi, quê quán của người cầm bút. Hoặc một vài câu thơ được sáng tác ngẫu hứng.
Giới học sinh thường quan tâm đến việc khai bút đầu năm phải viết nên những nét chữ đẹp để có một năm học thuận lợi. Còn nếu với chữ xấu, cẩu thả thì chuyện học cả năm cũng sẽ bị ảnh hưởng phần nào. Chính vì thế, trước khi thực hiện nghi thức này, các bạn hãy nên suy nghĩ thật kỹ, chuẩn bị trước xem mình sẽ viết điều gì và nắn nót từng nét chữ đó.
Ngày nay, phong tục khai bút đầu xuân đã có nhiều thay đổi. Tuy không quá phổ biến nhưng phong tục này vẫn được nhiều gia đình, đặc biệt là giới học giả, văn sĩ, thi sĩ và các bạn học sinh, sinh viên coi trọng. Bởi bên cạnh những giá trị chân – thiện – mỹ, khai bút đầu xuân còn có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, gửi gắm nhiều tâm tư, nguyện vọng về một năm mới suôn sẻ, hạnh phúc, thành công.
5. Những điều kiêng kỵ trong khai bút đầu năm
- Tránh mắc sai sót: Khi khai bút đầu năm bạn nên tránh việc mắc phải những sai sót trong quá trình viết, để đề phòng những điều không may mắn trong công việc và học tập. Để không phải mắc phải lỗi sai bạn nên suy nghĩ thật kỹ về chủ đề, cũng như cách viết, và phải nắn nón trong khi viết, … để không phải mắc lỗi cũng như gặp tình trạng ngồi lên bàn vừa viết vừa suy nghĩ về nội dung, mãi vẫn không viết xong, những nét chữ nguệch ngoạc.
- Đừng bỏ dở những gì bạn đang viết: Khi bắt đầu đặt bút, bạn nên thực hiện nhuần nhuyễn từ đầu đến cuối, liên tục, đừng bỏ giữa chừng. Vì theo quan niệm xưa thì việc bỏ dở những gì đang viết, giống như trải qua một năm mới không suôn sẻ, gặp nhiều đổ vỡ, trắc trở.
- Tránh sao chép lời nói của người khác: Khi khai bút đầu năm bạn nên tránh sao chép câu từ của người khác. Đừng quá đặt nặng hay quá câu nệ về câu từ hay chữ nghĩa phải thật chỉn chu, bạn chỉ cần thật tâm, cẩn thận là đủ.